و مایه ی هدایت وبشارت و رحمت برای مومنین و به ویژه از کنندگان کارهای شایسته[1] و همچنین شرح کامل برای هر موضوعی در هر زمان و مکانی و هدایت و رحمت و بشارتی برای مسلمانان[2]و هم بصائری برای همه ی مردم و هدایت و رحمتی برای اهل یقین[3] با آیات تفصیل داده شده به زبان عربی برای اهل دانش [4]و برخوردار از رحمت و بشارت وانذارو نور[5] و تصدیق و تفصیل برای تمام امور و هدایت و رحمت برای مومنین[6] و در بر گیرنده ی اصول و فروع دین و شرح رسالت رسولان و اقوام پیشین که شرحشان در بخش های مربوطه گذشت و نیز در بر گیرنده ی هر مقوله ی دیگر از کوچک ترین تا بزرگترین در آسمانها و زمین به نحوی که کفر بدانها هیچ فایده ای ندارد[7]
[1] - بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم.طس تِلْکَ آیَاتُ الْقُرْآنِ وَکِتَابٍ مُبِینٍ (1 )هُدًى وَبُشْرَى لِلْمُؤْمِنِینَ (2 نمل) با توجه به آیات 3-5 . // وَإِنَّهُ لَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِینَ (77 نمل). // إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ یَهْدِی لِلَّتِی هِیَ أَقْوَمُ وَیُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِینَ الَّذِینَ یَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا کَبِیرًا (9 اسرا) .
[2] - وَیَوْمَ نَبْعَثُ فِی کُلِّ أُمَّةٍ شَهِیدًا عَلَیْهِمْ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَجِئْنَا بِکَ شَهِیدًا عَلَى هَؤُلاءِ وَنَزَّلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ تِبْیَانًا لِکُلِّ شَیْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِینَ (89 نحل) .
[3] - هَذَا بَصَائِرُ لِلنَّاسِ وَهُدًى وَرَحْمَةٌ لِقَوْمٍ یُوقِنُونَ (20) أَمْ حَسِبَ الَّذِینَ اجْتَرَحُوا السَّیِّئَاتِ أَنْ نَجْعَلَهُمْ کَالَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَوَاءً مَحْیَاهُمْ وَمَمَاتُهُمْ سَاءَ مَا یَحْکُمُونَ (21 جاثیه).
[4] - کِتَابٌ فُصِّلَتْ آیَاتُهُ قُرْآنًا عَرَبِیًّا لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ (3) بَشِیرًا وَنَذِیرًا فَأَعْرَضَ أَکْثَرُهُمْ فَهُمْ لا یَسْمَعُونَ (4) وَقَالُوا قُلُوبُنَا فِی أَکِنَّةٍ مِمَّا تَدْعُونَا إِلَیْهِ وَفِی آذَانِنَا وَقْرٌ وَمِنْ بَیْنِنَا وَبَیْنِکَ حِجَابٌ فَاعْمَلْ إِنَّنَا عَامِلُونَ (5 فصلت) . با توجه به آیات 1-2 .
[5] - یَا أَهْلَ الْکِتَابِ قَدْ جَاءَکُمْ رَسُولُنَا یُبَیِّنُ لَکُمْ کَثِیرًا مِمَّا کُنْتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْکِتَابِ وَیَعْفُو عَنْ کَثِیرٍ قَدْ جَاءَکُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَکِتَابٌ مُبِینٌ (15) یَهْدِی بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلامِ وَیُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَیَهْدِیهِمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ (16 مائده) . البته شایان یادآوری است که سوره ی بیست و چهارم قرآن کریم نیز به نام " نور " است که دارای 64 آیه ی کریمه می باشد.
[6] - لَقَدْ کَانَ فِی قَصَصِهِمْ عِبْرَةٌ لأولِی الألْبَابِ مَا کَانَ حَدِیثًا یُفْتَرَى وَلَکِنْ تَصْدِیقَ الَّذِی بَیْنَ یَدَیْهِ وَتَفْصِیلَ کُلِّ شَیْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً لِقَوْمٍ یُؤْمِنُونَ (111یوسف). // وَمَا کَانَ هَذَا الْقُرْآنُ أَنْ یُفْتَرَى مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلَکِنْ تَصْدِیقَ الَّذِی بَیْنَ یَدَیْهِ وَتَفْصِیلَ الْکِتَابِ لا رَیْبَ فِیهِ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِینَ (37 یونس).
[7] - وَقَالَ الَّذِینَ کَفَرُوا لا تَأْتِینَا السَّاعَةُ قُلْ بَلَى وَرَبِّی لَتَأْتِیَنَّکُمْ عَالِمِ الْغَیْبِ لا یَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقَالُ ذَرَّةٍ فِی السَّمَاوَاتِ وَلا فِی الأرْضِ وَلا أَصْغَرُ مِنْ ذَلِکَ وَلا أَکْبَرُ إِلا فِی کِتَابٍ مُبِینٍ ( 3 سبا)با توجه به آیات 1-5 .// وَإِنَّ رَبَّکَ لَیَعْلَمُ مَا تُکِنُّ صُدُورُهُمْ وَمَا یُعْلِنُونَ (74 )وَمَا مِنْ غَائِبَةٍ فِی السَّمَاءِ وَالأرْضِ إِلا فِی کِتَابٍ مُبِینٍ (75 نمل) .
برای پرستش او و اخلاص در دین[1] و کریم در کتاب مکنون[2] و نیز مجید در لوح محفوظ[3] ؛ که پس از خدا و آیاتش،سخنی نیست تا بتوان بدان وسیله ایمان آورد و از مومنان بود[4]، احسن الحدیث[5]، به حق برای همه ی مردم[6] و بیرون برنده ی مردم از تاریکی ها به سوی نور به اذن پروردگارشان و به سوی راه خدای مقتدر ستوده[7] که ولی مومنین است و انجام دهنده ی این امر[8] ،و مبارک برای بیم دادن ام القری و اطراف آن [9]و نیز به عنوان ذکر روشن و نه شعر،بیم دهنده ی انسانهای زنده و نه مرده[10] و تحقق گفتاری بر کافرین [11] ؛ مایه ی هدایت برای پرهیزگاران بی هیچ شکی[12]و نیز مایه ی هدایت و رحمت برای نیکوکاران[13]،
[1] - إِنَّا أَنْزَلْنَا إِلَیْکَ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ فَاعْبُدِ اللَّهَ مُخْلِصًا لَهُ الدِّینَ (2 زمر).
[2] - فَلا أُقْسِمُ بِمَوَاقِعِ النُّجُومِ (75) وَإِنَّهُ لَقَسَمٌ لَوْ تَعْلَمُونَ عَظِیمٌ (76) إِنَّهُ لَقُرْآنٌ کَرِیمٌ (77) فِی کِتَابٍ مَکْنُونٍ (78) لا یَمَسُّهُ إِلا الْمُطَهَّرُونَ (79واقعه).
[3] - بَلْ هُوَ قُرْآنٌ مَجِیدٌ (21)فِی لَوْحٍ مَحْفُوظٍ (22 بروج) .
[4]-تِلْکَ آیَاتُ اللَّهِ نَتْلُوهَا عَلَیْکَ بِالْحَقِّ فَبِأَیِّ حَدِیثٍ بَعْدَ اللَّهِ وَآیَاتِهِ یُؤْمِنُونَ (6 جاثیه) . با توجه به آیات 1-11 .
[5] - اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِیثِ کِتَابًا مُتَشَابِهًا مَثَانِیَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِینَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِینُ جُلُودُهُمْ وَقُلُوبُهُمْ إِلَى ذِکْرِ اللَّهِ ذَلِکَ هُدَى اللَّهِ یَهْدِی بِهِ مَنْ یَشَاءُ وَمَنْ یُضْلِلِ اللَّهُ فَمَا لَهُ مِنْ هَادٍ (23 زمر) .
[6] - إِنَّا أَنْزَلْنَا عَلَیْکَ الْکِتَابَ لِلنَّاسِ بِالْحَقِّ فَمَنِ اهْتَدَى فَلِنَفْسِهِ وَمَنْ ضَلَّ فَإِنَّمَا یَضِلُّ عَلَیْهَا وَمَا أَنْتَ عَلَیْهِمْ بِوَکِیلٍ (41 زمر) .
[7] - بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم.الر کِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَیْکَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلَى صِرَاطِ الْعَزِیزِ الْحَمِیدِ (1 ابراهیم) .
[8] - اللَّهُ وَلِیُّ الَّذِینَ آمَنُوا یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَالَّذِینَ کَفَرُوا أَوْلِیَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ یُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُولَئِکَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِیهَا خَالِدُونَ (257 بقره) .
[9] - وَهَذَا کِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ مُبَارَکٌ مُصَدِّقُ الَّذِی بَیْنَ یَدَیْهِ وَلِتُنْذِرَ أُمَّ الْقُرَى وَمَنْ حَوْلَهَا وَالَّذِینَ یُؤْمِنُونَ بِالآخِرَةِ یُؤْمِنُونَ بِهِ وَهُمْ عَلَى صَلاتِهِمْ یُحَافِظُونَ (92) وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ کَذِبًا أَوْ قَالَ أُوحِیَ إِلَیَّ وَلَمْ یُوحَ إِلَیْهِ شَیْءٌ وَمَنْ قَالَ سَأُنْزِلُ مِثْلَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَلَوْ تَرَى إِذِ الظَّالِمُونَ فِی غَمَرَاتِ الْمَوْتِ وَالْمَلائِکَةُ بَاسِطُو أَیْدِیهِمْ أَخْرِجُوا أَنْفُسَکُمُ الْیَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ الْهُونِ بِمَا کُنْتُمْ تَقُولُونَ عَلَى اللَّهِ غَیْرَ الْحَقِّ وَکُنْتُمْ عَنْ آیَاتِهِ تَسْتَکْبِرُونَ (93 انعام) .
[10] - إِنَّکَ لا تُسْمِعُ الْمَوْتَى وَلا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعَاءَ إِذَا وَلَّوْا مُدْبِرِینَ (80 )وَمَا أَنْتَ بِهَادِ الْعُمْیِ عَنْ ضَلالَتِهِمْ إِنْ تُسْمِعُ إِلا مَنْ یُؤْمِنُ بِآیَاتِنَا فَهُمْ مُسْلِمُونَ (81 نمل) .
[11] - وَمَا عَلَّمْنَاهُ الشِّعْرَ وَمَا یَنْبَغِی لَهُ إِنْ هُوَ إِلا ذِکْرٌ وَقُرْآنٌ مُبِینٌ (69) لِیُنْذِرَ مَنْ کَانَ حَیًّا وَیَحِقَّ الْقَوْلُ عَلَى الْکَافِرِینَ (70 یاسین) .
[12] - بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم.الم (1) ذَلِکَ الْکِتَابُ لا رَیْبَ فِیهِ هُدًى لِلْمُتَّقِینَ (2 بقره) . با توجه به آیات 3-7 .
[13] - بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم.الم (1) تِلْکَ آیَاتُ الْکِتَابِ الْحَکِیمِ (2) هُدًى وَرَحْمَةً لِلْمُحْسِنِینَ (3 قمان) . با توجه به آیات 4-5 .
[1] - بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم.حم(1) تَنْزِیلُ الْکِتَابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ(2 احقاف) .
[2] - بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم.الم (1) تَنْزِیلُ الْکِتَابِ لا رَیْبَ فِیهِ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِینَ (2 سجده). // تَنْزِیلٌ مِنْ رَبِّ الْعَالَمِینَ (80) أَفَبِهَذَا الْحَدِیثِ أَنْتُمْ مُدْهِنُونَ (81) وَتَجْعَلُونَ رِزْقَکُمْ أَنَّکُمْ تُکَذِّبُونَ(82 واقعه) با توجه به آیات بعد تا پایان سوره.
[3] - بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم.حم (1) تَنْزِیلُ الْکِتَابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ ( جاثیه2) . // بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم.حم (1) عسق (2) کَذَلِکَ یُوحِی إِلَیْکَ وَإِلَى الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکَ اللَّهُ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ (3 شورا) . /// بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم.حم(1) تَنْزِیلُ الْکِتَابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ (2 احقاف ) . /// بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم.تَنْزِیلُ الْکِتَابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِیزِ الْحَکِیمِ (1 زمر) .
[4] - بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم. حم (1) تَنْزِیلٌ مِنَ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ (2فصلت). با توجه به آیات 3-5.
[5] - بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم.الرَّحْمَنُ (1) عَلَّمَ الْقُرْآنَ (2) خَلَقَ الإنْسَانَ (3) عَلَّمَهُ الْبَیَانَ (4 رحمان) .
[6] -بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم.الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَنْزَلَ عَلَى عَبْدِهِ الْکِتَابَ وَلَمْ یَجْعَلْ لَهُ عِوَجَا (1 کهف) .
[7] -نَزَّلَ عَلَیْکَ الْکِتَابَ بِالْحَقِّ مُصَدِّقًا لِمَا بَیْنَ یَدَیْهِ وَأَنْزَلَ التَّوْرَاةَ وَالإنْجِیلَ (3) مِنْ قَبْلُ هُدًى لِلنَّاسِ وَأَنْزَلَ الْفُرْقَانَ إِنَّ الَّذِینَ کَفَرُوا بِآیَاتِ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِیدٌ وَاللَّهُ عَزِیزٌ ذُو انْتِقَامٍ (4 آل عمران) .
[8] - آیه ی 2 سوره ی لقمان. // بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمالر تِلْکَ آیَاتُ الْکِتَابِ الْحَکِیمِ (1) أَکَانَ لِلنَّاسِ عَجَبًا أَنْ أَوْحَیْنَا إِلَى رَجُلٍ مِنْهُمْ أَنْ أَنْذِرِ النَّاسَ وَبَشِّرِ الَّذِینَ آمَنُوا أَنَّ لَهُمْ قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَ رَبِّهِمْ قَالَ الْکَافِرُونَ إِنَّ هَذَا لَسَاحِرٌ مُبِینٌ (2 یونس).
[9] - وَإِنَّکَ لَتُلَقَّى الْقُرْآنَ مِنْ لَدُنْ حَکِیمٍ عَلِیمٍ (6 نمل).
[10] - بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم.الر کِتَابٌ أُحْکِمَتْ آیَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَکِیمٍ خَبِیرٍ (1 ) أَلا تَعْبُدُوا إِلا اللَّهَ إِنَّنِی لَکُمْ مِنْهُ نَذِیرٌ وَبَشِیرٌ (2 ) وَأَنِ اسْتَغْفِرُوا رَبَّکُمْ ثُمَّ تُوبُوا إِلَیْهِ یُمَتِّعْکُمْ مَتَاعًا حَسَنًا إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى وَیُؤْتِ کُلَّ ذِی فَضْلٍ فَضْلَهُ وَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنِّی أَخَافُ عَلَیْکُمْ عَذَابَ یَوْمٍ کَبِیرٍ (3 هود). با توجه به آیات 4-11.
[11] - ق وَالْقُرْآنِ الْمَجِیدِ (1 قاف) .
[12] -قَالُوا أَتَعْجَبِینَ مِنْ أَمْرِ اللَّهِ رَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَکَاتُهُ عَلَیْکُمْ أَهْلَ الْبَیْتِ إِنَّهُ حَمِیدٌ مَجِیدٌ (73 هود) .
[13] - وَهُوَ الْغَفُورُ الْوَدُودُ (14)ذُو الْعَرْشِ الْمَجِیدُ (15 بروج).
[14] - بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیم.حم (1) وَالْکِتَابِ الْمُبِینِ (2 زخرف) .
[15] - وَبِالْحَقِّ أَنْزَلْنَاهُ وَبِالْحَقِّ نَزَلَ وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلا مُبَشِّرًا وَنَذِیرًا (105 اسرا) . با توجه به آیات 106-111 .
گفتار پنجم : فضایل خداوند و رحمت او بر حضرت محمد ص
در بخش های گذشته و مرتبط با رسولان الاهی که شرحشان بر اساس آیات الاهی رفت؛ دانسته شد که خداوند یکتا به آن رسولان از رحمت خود فضلی بخشیده است و به عنوان رسولاش به سوی اقوامشان برای هدایت قومشان به یکتا پرستی و ایمان به آخرت و آیاتش و پیشه کردن تقوی الله؛ و بیرون آمدن از غفلت شرک و گمراهی و ظلمت، به رسالت فرستاده است؛ همانند اینکه نوح ع را عمر طولانی داد و آتش را بر ابراهیم ع سرد و سلامت نمود و به موسی معجزات بزرگ داد و عیسی ع را به روح خود مزین نمود و به اذنش زنده کردن مردگان را به وی عطا نمود و بدین دو کتاب های تورات و انجیل را داد و به داوود ع فصل الخطاب و کتاب زبور بخشید و باد و گروهی از جن را رام سلیمان نمود و به یوسف تاویل احادیث آموخت و ... بدین سان در ارتباط با سایر رسولانش که البته همگی را علم و حُکم نیز داده بوده؛ اما هم اکنون غرض از بیان این گزیده این است تا پی برده شود که او یعنی خداوند یکتا به رسولش حضرت محمد ص چه بخشیده و داده است و وجه تمایزش با دیگران حتا با دیگر پیامبران پیش از او بواسطه ی فضل و رحمتش چه بوده است و چه می باشد.
روشن است و همانطور که ایمان داریم؛ پاسخ را باید در کلام مقدس الاهی یعنی آیات کتاب قرآن همچنان جستجو نمود و دانست که :
الف ) به فضل و رحمت الاهی؛ با شریعت محمدی ص است که: 1 ) دین کامل و نعمت بر مومنین تمام و دین اسلام از سوی خدا برایشان برگزیده و پسندیده می شود[1] ، و 2 ) البته که منظور از دین آنچه است که نزد خدا و آن " اسلام " است[2] که همانطور که گذشت او برای مومنین برگزید ،و 3 ) کسی نباید با آمدن آیات و هدایت الاهی، تسلیم دینی جز این شود چرا که هدایت به راه راست از سوی خداوند، تنها در گرو این دین و گرویدن به آیات خدا است و نه کفر به آن[3]، و اینکه نیز کسی نباید دینی جز این را پس از شنیدن آیات خدا و ایمان آوردن به آن بجوید و بپوید چرا که پایان آن زیانکاری است[4] و دیگر اینکه همه ی آنچه در آسمانها و زمین است تسلیم خدای یکتایند، پس باید از مومنین و مسلمانان برای او بود[5]، و 4 ) یعنی همان دینی که حنیف[6]، قیم[7]، واصب[8]، و حق[9] است. و 5 ) خداوند سینه ها را به واسطه ی همین دین می گشاید و مشمول " شرح صدر " از جانب خود می نماید[10] و 6 ) یعنی همان دینی که خداوند یکتا انسان را بر اساس آن سرشته است و نه بر فطرتی که بیانگر دین یا ادیانی دیگر باشد[11] ، و 7 ) اینکه باید دانست که او تنها به سوی همین دین می خواند که هر کس جز آن را بجوید همانا از ستمکارترین هاست و خداوند او را هدایت و راهنمایی نمی کند: « وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ الْکَذِبَ وَهُوَ یُدْعَى إِلَى الإسْلامِ وَاللَّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ (7 صف)» .
نتیجه اینکه پس باید تنها بدنبال این دین یعنی اسلام به عنوان مسلمان برای خدا، و تسلیم امر او بود و به آنچه دستور داده ایمان داشت و آیاتش را شنید و فرمان برد.
[1] - حُرِّمَتْ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَةُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِیرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَیْرِ اللَّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَةُ وَالْمَوْقُوذَةُ وَالْمُتَرَدِّیَةُ وَالنَّطِیحَةُ وَمَا أَکَلَ السَّبُعُ إِلا مَا ذَکَّیْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالأزْلامِ ذَلِکُمْ فِسْقٌ الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ دِینِکُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الإسْلامَ دِینًا فَمَنِ اضْطُرَّ فِی مَخْمَصَةٍ غَیْرَ مُتَجَانِفٍ لإثْمٍ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ (3 مائده) با توجه به آیات 1-5 .
[2] - إِنَّ الدِّینَ عِنْدَ اللَّهِ الإسْلامُ وَمَا اخْتَلَفَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ إِلا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْیًا بَیْنَهُمْ وَمَنْ یَکْفُرْ بِآیَاتِ اللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ سَرِیعُ الْحِسَابِ (19 آل عمران).
[3] - فَإِنْ حَاجُّوکَ فَقُلْ أَسْلَمْتُ وَجْهِیَ لِلَّهِ وَمَنِ اتَّبَعَنِ وَقُلْ لِلَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ وَالأمِّیِّینَ أَأَسْلَمْتُمْ فَإِنْ أَسْلَمُوا فَقَدِ اهْتَدَوْا وَإِنْ تَوَلَّوْا فَإِنَّمَا عَلَیْکَ الْبَلاغُ وَاللَّهُ بَصِیرٌ بِالْعِبَادِ (20) إِنَّ الَّذِینَ یَکْفُرُونَ بِآیَاتِ اللَّهِ وَیَقْتُلُونَ النَّبِیِّینَ بِغَیْرِ حَقٍّ وَیَقْتُلُونَ الَّذِینَ یَأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذَابٍ أَلِیمٍ (21) أُولَئِکَ الَّذِینَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِی الدُّنْیَا وَالآخِرَةِ وَمَا لَهُمْ مِنْ نَاصِرِینَ (22 آل عمران) .
[4] - وَمَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الإسْلامِ دِینًا فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ وَهُوَ فِی الآخِرَةِ مِنَ الْخَاسِرِینَ (85 آل عمران). با توجه به آیات 86-91 .
[5] - أَفَغَیْرَ دِینِ اللَّهِ یَبْغُونَ وَلَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِی السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ طَوْعًا وَکَرْهًا وَإِلَیْهِ یُرْجَعُونَ (83) قُلْ آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنْزِلَ عَلَیْنَا وَمَا أُنْزِلَ عَلَى إِبْرَاهِیمَ وَإِسْمَاعِیلَ وَإِسْحَاقَ وَیَعْقُوبَ وَالأسْبَاطِ وَمَا أُوتِیَ مُوسَى وَعِیسَى وَالنَّبِیُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لا نُفَرِّقُ بَیْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ (84 آل عمران) .
[6] - « قُلْ یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنْ کُنْتُمْ فِی شَکٍّ مِنْ دِینِی فَلا أَعْبُدُ الَّذِینَ تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ وَلَکِنْ أَعْبُدُ اللَّهَ الَّذِی یَتَوَفَّاکُمْ وَأُمِرْتُ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ (104) وَأَنْ أَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا وَلا تَکُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِکِینَ (105) وَلا تَدْعُ مِنْ دُونِ اللَّهِ مَا لا یَنْفَعُکَ وَلا یَضُرُّکَ فَإِنْ فَعَلْتَ فَإِنَّکَ إِذًا مِنَ الظَّالِمِینَ (106 یونس) ». // که حضرت ابراهیم ع بر این امر بود و باید پیروی او را که موحد بود و پیامبر ص هم به این مهم امر شده بود را نمود :«قُلْ إِنَّنِی هَدَانِی رَبِّی إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیمٍ دِینًا قِیَمًا مِلَّةَ إِبْرَاهِیمَ حَنِیفًا وَمَا کَانَ مِنَ الْمُشْرِکِینَ (161) قُلْ إِنَّ صَلاتِی وَنُسُکِی وَمَحْیَایَ وَمَمَاتِی لِلَّهِ رَبِّ الْعَالَمِینَ (162) لا شَرِیکَ لَهُ وَبِذَلِکَ أُمِرْتُ وَأَنَا أَوَّلُ الْمُسْلِمِینَ (163 انعام) » . و بدینگونه است در این رابطه آیه 125 نساء.
[7] - آیه ی 161 سوره ی انعام . //وَمَا أُمِرُوا إِلا لِیَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِینَ لَهُ الدِّینَ حُنَفَاءَ وَیُقِیمُوا الصَّلاةَ وَیُؤْتُوا الزَّکَاةَ وَذَلِکَ دِینُ الْقَیِّمَةِ (5 بینه) . با توجه به آیات تمام سوره.پس روشن می شود که دین قیم و استوار یعنی اسلام یعنی دینی که فقط برابر دستور خداوندی او را از روی راستی و پاکیزه دلی بپرسیتم و در خصوص برپا داشتن نماز و زکات به عنوان فرایض دین پایبند باشیم.
[8] - وَلَهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَالأرْضِ وَلَهُ الدِّینُ وَاصِبًا أَفَغَیْرَ اللَّهِ تَتَّقُونَ (52 نحل) .
[9] - هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَکَفَى بِاللَّهِ شَهِیدًا (28 فتح) . // هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ (9 صف) . // هُوَ الَّذِی أَرْسَلَ رَسُولَهُ بِالْهُدَى وَدِینِ الْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عَلَى الدِّینِ کُلِّهِ وَلَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ (33 توبه) . که برابر این آیات کریمه؛ هدف از برانگیختن رسولان الاهی و فرستادن آنها به سوی اقوامشان که با هدایت و دین حق یعنی اسلام آن هم از سوی خداوند یکتا بوده تا تمام دین مورد عمل و پشتیبانی قرار گیرد، روشن می شود.
[10] - فَمَنْ یُرِدِ اللَّهُ أَنْ یَهدِیَهُ یَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلإسْلامِ وَمَنْ یُرِدْ أَنْ یُضِلَّهُ یَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَیِّقًا حَرَجًا کَأَنَّمَا یَصَّعَّدُ فِی السَّمَاءِ کَذَلِکَ یَجْعَلُ اللَّهُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ (125) وَهَذَا صِرَاطُ رَبِّکَ مُسْتَقِیمًا قَدْ فَصَّلْنَا الآیَاتِ لِقَوْمٍ یَذَّکَّرُونَ (126) لَهُمْ دَارُ السَّلامِ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَهُوَ وَلِیُّهُمْ بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ (127 انعام) . // . گشایش سینه یا همان شرح صدر؛ امری که باید از خداوند برای تاثیر سخنان در مخاطبین از خداوند یکتا درخواست کرد، همانگونه که حضرت موسی ع در رابطه با فرعون و قوش این امر را از خداوند درخواست نمود :قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی (25 ) وَیَسِّرْ لِی أَمْرِی (26 ) وَاحْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسَانِی (27 ) یَفْقَهُوا قَوْلِی (28 ) وَاجْعَلْ لِی وَزِیرًا مِنْ أَهْلِی (29 ) هَارُونَ أَخِی (30 ) اشْدُدْ بِهِ أَزْرِی (31 ) وَأَشْرِکْهُ فِی أَمْرِی (32 طاها) .
[11] - فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفًا فِطْرَةَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْهَا لا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَلَکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ (30) مُنِیبِینَ إِلَیْهِ وَاتَّقُوهُ وَأَقِیمُوا الصَّلاةَ وَلا تَکُونُوا مِنَ الْمُشْرِکِینَ (31) مِنَ الَّذِینَ فَرَّقُوا دِینَهُمْ وَکَانُوا شِیَعًا کُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَیْهِمْ فَرِحُونَ (32 روم) .
و این و تمام اینها بدان معناست که نه تنها باید به آیات خدا ایمان داشت و از تکذیب و یا اعراض از آنها دوری و پرهیز کرد و از این سرانجام ها عبرت گرفت؛ که حتا نباید در رابطه با آیات خدا از غافلین[1] و اینکه غافلین چه کسانی هستند[2] بود که تبعات خود را دارد[3] ؛ بلکه باید از گروندگان به آیات الاهی بود. یعنی آنچه که حق است و از سوی پروردگار جهانیان به حق بر حضرت محمد ص نازل شده است: « وَبِالْحَقِّ أَنْزَلْنَاهُ وَبِالْحَقِّ نَزَلَ وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلا مُبَشِّرًا وَنَذِیرًا (105 اسرا) ». و نیز آیه ی 2 سوره ی محمد. ص
[1] - چه آنکه غافلین از آیات الاهی یکی از گروههایی هستند که به این خاطر اهل آتشند: « إِنَّ الَّذِینَ لا یَرْجُونَ لِقَاءَنَا وَرَضُوا بِالْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَاطْمَأَنُّوا بِهَا وَالَّذِینَ هُمْ عَنْ آیَاتِنَا غَافِلُونَ (7) أُولَئِکَ مَأْوَاهُمُ النَّارُ بِمَا کَانُوا یَکْسِبُونَ (8 یونس) . که از جمله ی این آیات که باید ضمن ایمان به آنها از آن درس گرفت و از استکبار دست برداشت در رابطه با داستان فرعون می باشد که به وقت غرق شدن و درک مرگ ایمان آورد که از سوی خدا پذیرفته نشد : « وَجَاوَزْنَا بِبَنِی إِسْرَائِیلَ الْبَحْرَ فَأَتْبَعَهُمْ فِرْعَوْنُ وَجُنُودُهُ بَغْیًا وَعَدْوًا حَتَّى إِذَا أَدْرَکَهُ الْغَرَقُ قَالَ آمَنْتُ أَنَّهُ لا إِلَهَ إِلا الَّذِی آمَنَتْ بِهِ بَنُو إِسْرَائِیلَ وَأَنَا مِنَ الْمُسْلِمِینَ (90) آلآنَ وَقَدْ عَصَیْتَ قَبْلُ وَکُنْتَ مِنَ الْمُفْسِدِینَ (91) فَالْیَوْمَ نُنَجِّیکَ بِبَدَنِکَ لِتَکُونَ لِمَنْ خَلْفَکَ آیَةً وَإِنَّ کَثِیرًا مِنَ النَّاسِ عَنْ آیَاتِنَا لَغَافِلُونَ (92 یونس) . و حتا اینکه قوم و پیروان او نیز به خاطر غفلت از آیات خدا که در پی موسی و مومنین رفته بودند غرق شدند: « فَانْتَقَمْنَا مِنْهُمْ فَأَغْرَقْنَاهُمْ فِی الْیَمِّ بِأَنَّهُمْ کَذَّبُوا بِآیَاتِنَا وَکَانُوا عَنْهَا غَافِلِینَ (136 اعراف) ».
[2] - « وَلَقَدْ ذَرَأْنَا لِجَهَنَّمَ کَثِیرًا مِنَ الْجِنِّ وَالإنْسِ لَهُمْ قُلُوبٌ لا یَفْقَهُونَ بِهَا وَلَهُمْ أَعْیُنٌ لا یُبْصِرُونَ بِهَا وَلَهُمْ آذَانٌ لا یَسْمَعُونَ بِهَا أُولَئِکَ کَالأنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولَئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ (179) ». آری برابر این آیه ی کریمه مشخص می شود که غافلین از جن و انس چه کسانی هستند و جایگاهشان کجاست. پس باید از سه عضو دل، گوش و چشم استفاده درست کرد و آیات خدا را شنید و دید و در آن تفقه کرد تا از غفلت به لطف خدا بیرون آمد و از اهل بهشت به یاری حضرتش بود. ان شاءالله. آمین یا رب العالمین. // و بدینگونه است در این رابطه آیات کریمه ی زیر پیرامون کسانی که وقتی پس از ایمان آوردن ، به خدا کافر می شوند؛ پس در زمره ی غافلون قرار می گیرند و در دنیا بر دل و دیده و گوش آنها از سوی خدا مهر می خورد و در سرای دیگر هم از زیانکارانند: « مَنْ کَفَرَ بِاللَّهِ مِنْ بَعْدِ إِیمَانِهِ إِلا مَنْ أُکْرِهَ وَقَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالإیمَانِ وَلَکِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْکُفْرِ صَدْرًا فَعَلَیْهِمْ غَضَبٌ مِنَ اللَّهِ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِیمٌ (106) ذَلِکَ بِأَنَّهُمُ اسْتَحَبُّوا الْحَیَاةَ الدُّنْیَا عَلَى الآخِرَةِ وَأَنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ (107) أُولَئِکَ الَّذِینَ طَبَعَ اللَّهُ عَلَى قُلُوبِهِمْ وَسَمْعِهِمْ وَأَبْصَارِهِمْ وَأُولَئِکَ هُمُ الْغَافِلُونَ (108) لا جَرَمَ أَنَّهُمْ فِی الآخِرَةِ هُمُ الْخَاسِرُونَ (109 نحل)». به عبارت دیگر نباید در امور پیروی کورکورانه کرد بلکه باید دانست که این تنها خداوند یکتاست که از احوال بندگانش هیچگاه غافل نیست: «وَلَقَدْ خَلَقْنَا فَوْقَکُمْ سَبْعَ طَرَائِقَ وَمَا کُنَّا عَنِ الْخَلْقِ غَافِلِینَ (17 مومنین) ». و غیر این مصداقی ندارد: « وَیَوْمَ نَحْشُرُهُمْ جَمِیعًا ثُمَّ نَقُولُ لِلَّذِینَ أَشْرَکُوا مَکَانَکُمْ أَنْتُمْ وَشُرَکَاؤُکُمْ فَزَیَّلْنَا بَیْنَهُمْ وَقَالَ شُرَکَاؤُهُمْ مَا کُنْتُمْ إِیَّانَا تَعْبُدُونَ (28) فَکَفَى بِاللَّهِ شَهِیدًا بَیْنَنَا وَبَیْنَکُمْ إِنْ کُنَّا عَنْ عِبَادَتِکُمْ لَغَافِلِینَ (29 یونس)» . بنابراین باید فرمان او و رسولش را برد و پیروی آیاتش را کرد؛ امری که خداوند یکتا ، به رسول خاتم ص دستور داده است که از بی خبران و غافلین نباشد: « وَاذْکُرْ رَبَّکَ فِی نَفْسِکَ تَضَرُّعًا وَخِیفَةً وَدُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَالآصَالِ وَلا تَکُنْ مِنَ الْغَافِلِینَ (205) إِنَّ الَّذِینَ عِنْدَ رَبِّکَ لا یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِهِ وَیُسَبِّحُونَهُ وَلَهُ یَسْجُدُونَ (206 اعراف) ». که البته تمام اینها بدان معناست که وقتی آیات خدا و دانش آن آمد و انسان شنید و یا دید؛ دیگر غفلت از آیات خدا توجیهی ندارد بلکه یک اتمام حجت است، پس باید ایمان آورد و در آنها اندیشه نمود و خردورزی پیشه نمود و به عقب باز نگشت چرا که آنگاه است که فرد مورد خشم خدا قرار می کیرد و از سوی او بر دل و دیده و گوشهایش مهر می خورد به نحوی که از غافلین و غافلون می شود و پایان کارش در آن سرا هم آتش دوزخ است، خواه جن باشد یا انس. که افزون بر این مطلب و بلکه متتم آن می توان به این آیه ی کریمه که بدان ایمان داریم اشاره کرد که حتا اگر بر پیامبر ص نیز آیات خدا از جانب حضرتش که همه حق است و باز بدان ایمان داریم وحی و نازل نمی شد او هم از غافلان بود و لذا از این جهت است که گفته می شود منظور از تبعات غفلت از آیات خدا؛ پس از آمدن دانش آن و خوانده شدن آن آیات توسط مومنین بر دیگران می باشد و یا پیش از آنها خواندن آیات خدا توسط رسولان خدا بر اقوامشان بوده است که چون همانند فرعون و قومش ایمان نیاوردند پس غرق شدند و ... : « نَحْنُ نَقُصُّ عَلَیْکَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِمَا أَوْحَیْنَا إِلَیْکَ هَذَا الْقُرْآنَ وَإِنْ کُنْتَ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الْغَافِلِینَ (3 یوسف)». در واقع خداوند یکتا ستمگر نیست و هیچ قومی را که مصلح باشند نابود نمی کند: « وَمَا کَانَ رَبُّکَ لِیُهْلِکَ الْقُرَى بِظُلْمٍ وَأَهْلُهَا مُصْلِحُونَ (117هود)». و نسبت به اقوامی هم که در غفلت به سر می برند نیز ستمگر نیست و تا رسولی برایشان نفرستد تا آیاتش را برایشان بخواند؛ خواه گروه جن باشند یا گروه انس؛ آنان را نابود نمی کند: « یَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالإنْسِ أَلَمْ یَأْتِکُمْ رُسُلٌ مِنْکُمْ یَقُصُّونَ عَلَیْکُمْ آیَاتِی وَیُنْذِرُونَکُمْ لِقَاءَ یَوْمِکُمْ هَذَا قَالُوا شَهِدْنَا عَلَى أَنْفُسِنَا وَغَرَّتْهُمُ الْحَیَاةُ الدُّنْیَا وَشَهِدُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ أَنَّهُمْ کَانُوا کَافِرِینَ (130) ذَلِکَ أَنْ لَمْ یَکُنْ رَبُّکَ مُهْلِکَ الْقُرَى بِظُلْمٍ وَأَهْلُهَا غَافِلُونَ (131 انعام)». با توجه به آیات 132-136. و تمام اینها بدان معناست که این از سنت خداوند است که رسولانی را برای خواندن آیاتش بر اقوامشان به سویشان بفرستد تا از غفلت بیرون آیند و مورد خشم خدا به خاطر گناهانشان و ستمگری هایشان بر خودشان واقع نشوند بلکه به فضل و اذن حضرتش به راه راست پس از ایمان آوردن راهنمایی و رستگار شوند: « وَمَا کَانَ رَبُّکَ مُهْلِکَ الْقُرَى حَتَّى یَبْعَثَ فِی أُمِّهَا رَسُولا یَتْلُو عَلَیْهِمْ آیَاتِنَا وَمَا کُنَّا مُهْلِکِی الْقُرَى إِلا وَأَهْلُهَا ظَالِمُونَ (59 قصص) با توجه به آیات 52-70 »
و تمام اینها بدان معناست که باید فقط به آیات خدا ایمان آورد و پیروی آیات خدا را نمود و نه کلامی جز آن را که کلام مقدس خداوند همه حق است و ما بقی از روی ظن و گمان می باشد که همانا ظن و گمان هم هیچگاه کفایت از حق نمی کند : « وَمَا یَتَّبِعُ أَکْثَرُهُمْ إِلا ظَنًّا إِنَّ الظَّنَّ لا یُغْنِی مِنَ الْحَقِّ شَیْئًا إِنَّ اللَّهَ عَلِیمٌ بِمَا یَفْعَلُونَ (36 یونس)».
[3] - إِنَّ الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ بِآیَاتِ اللَّهِ لا یَهْدِیهِمُ اللَّهُ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ (104 نحل) . پس روشن می شود که برخورداری از هدایت الاهی و دور ماندن از عذاب دردناک او در ایمان به آیات حضرتش جل عظمته و وحده لا شریک له می باشد. و از این لحاظ است که گفته و تاکید می شود که مومنین فقط باید آیات خدا را ضمن ایمان به آنها؛ آویزه ی گوش و چراغ راه خود در تمام زوایای زندگی خویش و مورد تفقه و فهم قرار دهند و نه جز آن را ، چرا که هدایت شدن از سوی خدا و یا در امان ماندن از عذابش برابر این آیه ی کریمه به ایمان به آیات اوست مشروط می باشد.
