نتیجه گیری این بخش از بحث مبتنی بر آیات فوق (16-44 نمل)

الف ) اینکه مسئول هر گروهی، باید برای دانستن غیبت هر عضو از آن گروه؛ پیش از اقدام به اموری همچون تنبیه، خشم و ...، شخصاً از آن فرد غایب دلیل بخواهد و اگر موجه بود از آن بگذرد و عنداللزوم هشدار لازم را برای مراعات موازین گروه بدهد. و در واقع از یک سو بر اساس اقوال دیگر اعضای گروه در هر مرتبه که باشند؛ چرا که اینگونه افراد فقط ذهنیت درست می کنند حتا اگر بر اساس حق باشد؛ و از سوی دیگر نیز بر اساس هوای نفس ؛ مرتبط با آن فرد غایب قضاوت نکند و تصمیم برای اجرا نگیرد.[1]

ب ) اینکه هدهد گفته که در وقت نبودش در صف لشکریان سلیمان بر چیزی احاطه یافته که وی بر آن احاطه ندارد؛ بدان معناست که دانش هر کس به امور و احاطه بر آنها تا آن حد است که خداوند بر اساس فضلش با قرار دادن ابزارش به او بخشیده است و می تواند که به سیر در زمین بپردازد و ...، که در واقع کم و کیف جهان بینی یک فرد را نیز شکل می دهد. یعنی اگر آن هدهد به فضل خدا نبود، روشن نبود که سلیمان ع از وجود چنین قومی با چنین بینش شرک گونه ای آگاه و به رسالت خود مرتبط با این قوم مشغول شود، مگر به فضل الاهی که اسباب آن را همین هدهد و منطق الطیر عطا شده به سلیمان ع قرار داده بوده است.[2]

پ ) اینکه حضرت سلیمان ع با یادآوری فضل خدا بر خودش در مواردی همچون آموختن منطق الطیر و ...، به این امر اشاره و اذعان کرده و گواهی داده که اگر صاحب و وارث " مُلک " و مقام پادشاهی است، همه و همه از جانب خداست و نه کسی جز او. تا همگان بدانند که او بواسطه ی نعمتی از خدا به رسالت و سلطنت رسیده و وارث پدرش داوود ع شده است[3].  

ت ) اینکه بر اساس این آیات کریمه به نمونه ای از حکومت داری و حاکمیت کشوری در زمان حضرت سلیمان ع به ریاست و پادشاهی یک " زن " که ملکه ی سبا باشد و خداوند در این امر یعنی پادشاهی آن سرزمین، هر گونه دولت و نعمتی به او داده بود؛ و وی هم از این لحاظ دارای تخت پادشاهی بزرگی بود و بر مردم سرزمین خود فرمانروایی می کرد؛ اشاره شده است[4]. هر چند که او و قومش یا مردم سرزمینش با پرستش خورشید، به پروردگار عرش بزرگ[5] و خدای یگانه ی آفریننده ی همه چیز از جمله آفریننده ی خورشید ، مشرک بودند[6] و البته وی یعنی ملکه ی سبا پس از حضور در بارگاه سلیمان؛ از مسلمانان برای خدای یگانه به همراه آن حضرت شد و در این امر گواهی داد[7]. و این امر می رساند که خداوند یگانه، همانطور که برابر آیه ی 26 سوره ی آل عمران گذشت ؛ "مُلک" را که به دست او است به هر کس که بخواهد، اعم از " زن " و " مرد " به هر قومی در هر سرزمینی می دهد تا آنان بدین واسطه و با اندیشه و خردورزی و پند گرفتن از سرگذشت گذشتگان و نیز همگنانی که با آن راه طغیان را در پیش گرفتند و نابود شدند؛ بدانند که باید از این نعمتِ خداوندی در راه او و اصلاح امور روی زمین ضمن به جای آوردن شکر و سپاس خداوندی و پرستش او استفاده کنند و نه جز آن. چه آنکه او یعنی خداوند یکتا تنها این رسالت و امامت است که به مردان برابر اراده اش داده است و به هر کس از بندگانش هم که بخواهد تا آیات قرآن را برای دیگران به عنوان منذر بخواند می دهد. والله اعلم. البته باید گفت همانطور که گذشت او به حضرت داوود ع و حضرت سلیمان ع اموری خارق العاده به عنوان خلیفه الله در قالب مُلک روی زمین داده بود.

ث ) اینکه هر گونه نوشته ای ، حتا اگر برای مشرکین و کفار باشد؛ مومنین باید با الگو قرار دادن حضرت سلیمان ع؛ آن را با " بسم الله الرحمن الرحیم " آغاز نمایند[8].

ج ) اینکه در امر حکومت داری؛ مشورت با اهل آن در امور جهت تصمیمات خردمندانه از ضروریات است[9]. که خداوند یکتا به این مهم یعنی مشورت در کارها دستور داده است. ( 28 سوره شورا).

چ ) اینکه برابر آیه ی 39 این سوره یعنی نمل؛ جنیّیان توانایی کارهایی دارند که انسان ها به جز با استفاده از زمان و ابزار مورد نیاز و متناسب آن کار، توانا و قادر به انجام آنها نیستند. همانند اینکه عفریتی از آنان به سلیمان ع گفت: من تخت بلقیس را پیش از اینکه از جایت بلند شوی نزد تو می آورم[10]. یعنی ظرف چند ثانیه ی اندک که به تعداد انگشتان یک دست هم نمیرسد. در حالی که هیچ انسانی قادر به این کار در این زمان نیست و به عنوان یک امر روشن، ادعایی هم نمی تواند داشته باشد؛ همانگونه که انسان بدون وسایل و دانش و زمان مورد نیاز مربوطه نمی تواند در دریا غواصی کند. اما گروه جن ، برابر آیه ی کریمه ی قرآنی که ذکر آن رفت توانا بر این امر با فضل و اراده ی خداوندی که در آفرینش آنها قرار داده است هستند.